Hướng dẫn về bảo vệ môi trường đối với việc chôn lấp, tiêu hủy trâu, bò bị bệnh Viêm da nổi cục

​

Hướng dẫn về bảo vệ môi trường đối với việc chôn lấp, tiêu hủy

trâu, bò bị bệnh Viêm da nổi cục

1. Lựa chọn vị trí chôn lấp đáp ứng các yêu cầu về phòng dịch bệnh, đảm bảo vệ sinh môi trường

1.1  Chôn lấp trâu, bò bị bệnh Viêm da nổi cục tại nơi có dịch xảy ra

 Một trong những nguyên tắc cơ bản của xử lý trâu, bò (gia súc) chết dịch là chôn lấp/tiêu hủy tại chỗ. Biện pháp này hạn chế được sự phát tán mầm bệnh khi tiến hành vận chuyển đi nơi khác. Các trại chăn nuôi có diện tích lớn, cách xa khu dân cư có thể chôn lấp ngay trong trang trại. Nên chôn trong khu vực có nhiều cây cối để có thể giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Cần chú trọng khoảng cách từ hố chôn lấp đến chuồng nuôi và giếng lấy nước sinh hoạt.         

Việc tiêu huỷ tại ổ dịch chỉ thích hợp với số lượng không quá lớn, trại chăn nuôi xa khu dân cư và có diện tích rộng thích hợp cho việc chôn lấp.

1.2  Chôn lấp trong khu vực quy hoạch 

Trong trường hợp xảy ra đại dịch, với số lượng lớn không thể thực hiện việc chôn lấp tại chỗ phải được vận chuyển đến nơi tiêu huỷ tập trung trong các khu vực đã quy hoạch. Quy định vận chuyển xác phải được tuân thủ một cách nghiêm ngặt. Yêu cầu vị trí các bãi chôn lấp tập trung phải cao, không ngập nước và các nọi dung khác chi tiết như sau:

+ Khoảng cách từ bãi chôn lấp đến các khu vực đô thị, các thành phố, thị xã, thị trấn, công trình văn hoá, khu du lịch, chùa, bệnh viện, trạm y tế tối thiểu là 3.000m trở lên.

+ Khoảng cách từ bãi chôn lấp đến các cụm dân cư phải từ 300m trở lên.

+ Khoảng cách từ bãi chôn lấp đến các công trình khai thác nước ngầm, nước bề mặt phục vụ cấp nước cho sinh hoạt là:  

• Từ 50 - 100m (các trạm có công suất < 100m³/ngày).
• Lớn hơn 100m (các trạm có công suất < 1000m³/ngày).
• Lớn hơn 500m (các trạm có công suất < 10.000m³/ngày).
  
  + Khoảng cách từ bãi chôn lấp đến các đường giao thông:
  
  - Đường quốc lộ, liên tỉnh, huyện: từ 1.000m trở lên;
  
  - Đường liên xã từ 500m trở lên;
  
  + Khoảng cách từ bãi chôn lấp tới nguồn nước (nguồn nước phục vụ cho tưới tiêu nông nghiệp, nuôi trồng thuỷ sản) từ 30m trở lên.
  
   
  
  2. Thu gom, vận chuyển trâu, bò đến điểm tiêu hủy

- Phương tiện vận chuyển xác động vật, sản phẩm động vật phải có sàn kín không làm rơi vãi các chất thải trên đường vận chuyển;

- Phương tiện vận chuyển xác động vật, sản phẩm động vật phải được vệ sinh, tiêu độc khử trùng theo hướng dẫn của cơ quan chuyên ngành thú y ngay trước khi vận chuyển và sau khi tiêu hủy hoặc dời khỏi khu vực tiêu hủy.

3. Tổ chức chôn lấp trâu, bò bị bệnh Viêm da nổi cục

- Quy trình chôn lấp được thực hiện theo hướng dẫn của cơ quan chuyên ngành thú y;

- Để đảm bảo hạn chế ô nhiễm môi trường, hố chôn phải được lót đáy, xử lý mùi hôi, khử trùng, diệt khuẩn trong quá trình tiêu hủy bằng hoá chất tiêu độc, khử trùng.

4. Kiểm tra, giám sát các hố chôn lấp trâu, bò bị bệnh Viêm da nổi cục

- Theo dõi, kiểm tra khu vực vừa được xử lý ô nhiễm bằng cảm quan (mầu và mùi) đối với môi trường đất, các nguồn nước (như nước mương, nước ruộng, nước sinh hoạt) và không khí xung quanh nhằm phát hiện và xử lý kịp thời khi có sự cố; không để chất ô nhiễm phát tán vào nguồn nước mặt, nước nuôi trồng thuỷ sản, hoa mầu và đặc biệt là nguồn nước sinh hoạt và nước chăn nuôi gia súc. Nội dung này được thực hiện hàng ngày trong vòng một tuần và hàng tuần trong vòng tuần thứ 2 đến tuần thứ 12 từ khi chôn lấp.

-  Cần lấy mẫu môi trường đất, nước, không khí để phân tích, đáng giá độ an toàn của các hố chôn lấp và theo dõi quá trình phân hủy tại các hố chôn.

+ Thời gian lấy mẫu sau 30 ngày, 60 ngày và 90 ngày kể từ ngày chôn lấp.

+ Lấy và phân tích mẫu môi trường không khí:

Tiến hành quan trắc, đo đạc môi trường không khí ngay tại điểm xử lý khí của hố chôn lấp và một điểm cách hố 5 - 10m về cuối hướng gió.

Giám sát ô nhiễm không khí bằng cảm quan và thiết bị đo nhanh với các sensor chuyên dụng ứng với các chỉ tiêu đo. Các thông số cần giám sát: mùi, H₂S, CH₄.

Đánh giá các chỉ tiêu ô nhiễm không khí hố chôn với môi trường không khí xung quanh để đưa ra các kết luận về hiệu quả của hố chôn. 

+ Lấy và phân tích mẫu môi trường đất:

Tiến hành khoan thăm dò, lấy mẫu đất để phân tích. Tốt nhất là lấy 4 điểm xung quanh hố; theo 3 khoảng cách (sát hố chôn lấp, cách hố chôn lấp 5m và cách hố chôn lấp 25m),  theo chiều sâu của các lớp đất (bề mặt đất, độ sâu 0,5m, độ sâu 1,0m, độ sâu 2,0m và có thể sâu hơn tùy theo đặc điểm thổ nhưỡng tại khu vực chôn lấp, như là đất thịt hay đất cát, …). 

Mẫu đất được lấy trong các hộp đựng mẫu chuyên dụng có khối lượng mẫu chừng khoảng 2kg đất/mẫu;

Các chỉ tiêu cần phân tích gồm có: Tổng Photpho, tổng Nitơ, tổng Carbon, vi khuẩn tổng số hiếu khí, vi khuẩn kị khí, vi khuẩn đường ruột, khuẩn lỵ...

+ Lấy và phân tích mẫu môi trường nước:

Mẫu nước mặt được lấy tại một số điểm xung quanh hố chôn (đối với khu vực có mương, rạch, ao, hồ, sông, suối...) tốt nhất là cách hố 5 - 25m.

Mẫu nước ngầm được lấy tại một giếng khoan hay giếng đào gần nhất.

Giám sát ô nhiễm nước mặt, nước giếng đào, giếng khoan: đánh giá mức độ ô nhiễm, mùi, màu, độ bọt, theo dõi tình trạng các sinh vật sống như cá, tôm, rau, bèo, tảo, ... Trên cơ sở hiện trạng môi trường quan sát được, quyết định việc lấy mẫu để phân tích.

Các chỉ tiêu cần quan trắc và phân tích gồm có: BOD₅, COD, Coliform, E-coli, Nitơrit, Nitơrat, Photphat, Amoni.

Phương pháp lấy, bảo quản, phân tích các chỉ tiêu trong không khí, đất, nước mặt và nước ngầm tuân thủ theo các Quy chuẩn và Tiêu chuẩn hiện hành.

5. Xử lý các hố chôn lấp trâu, bò bị bệnh Viêm da nổi cục không đúng quy cách

Những hậu quả đem lại do việc chôn lấp không đúng quy cách đã gây ô nhiễm môi tr­ường, biểu hiện gồm:

+ Hố chôn bị lún, sụt, nổ khí làm ô nhiễm môi trường không khí;

+ Rò rỉ n­ước bẩn ra ngoài, gây ô nhiễm nước mặt, tầng mặt và thậm chí gây ô nhiễm nước ngầm.

+ Gây mùi hôi thối khó chịu, ảnh h­ưởng cảnh quan, gây lan truyền dịch bệnh cho các địa phương lân cận, gây thiệt hại về kinh tế.

Để khắc phục nhanh tình trạng trên, cần tập trung giải quyết một số vấn đề sau:

- Phong toả kịp thời các tác nhân ô nhiễm không khí và nguồn nư­ớc ra môi trường xung quanh.

- Nhanh chóng gia cố lại hố chôn, hoặc đào hố mới đúng quy cách để chôn lại xác động vật đang trong quá trình thối rữa.

 (1) Thực hiện khử trùng môi trường xung quanh

Biện pháp thực hiện khử trùng môi trường xung quanh được thực hiện nhờ việc sử dụng các hoá chất chuyên dùng như:

+ Sử dụng các chế phẩm sinh học, hoặc các chất khử mùi để ngăn chặn khả năng phát sinh mùi (EM, BIOTIV, ENDCHOI…)

+ Dùng các chất khử trùng bền để khử trùng và ngăn chặn khả năng phát tán ( bột 3/2, clorua vôi, cloramin B, vôi, tro…)

(2) Tạo rãnh phong tỏa: quanh hố chôn (cách mép hố khoảng 1m) một rãnh phong toả ngầm nhằm chống thấm và kiểm soát mạch nước ngang. Đào rãnh sâu tối thiểu là trên 1m bao quanh hố (càng sâu càng tốt), rộng khoảng 50 ÷ 100cm, thả xuống rãnh chất diệt khuẩn (các hoá chất có clo hoạt động như cloramin B, clorua vôi với lượng từ 0,5 đến 1,0 kg/1m chiều dài (có thể thay thế bằng vôi bột, muối ăn với số lượng lớn hơn).

(3) Xử lý trên mặt hố chôn:

- Phủ lớp đất phủ có chiều dày tối thiểu 1m lên trên bề mặt lớp HDPE đã được hàn kín. Đầm, nén càng chặt càng tốt.

- Khử trùng toàn bộ khu vực lần cuối cùng sau khi tiến hành các hoạt động trên bằng các chất khử trùng như bột 3/2, clorua vôi, cloramin B, vôi ...